ISANG PAGSUSURI: Sistema ng Edukasyon noong Panahon ng Kastila
I.
Paglalahad
Ayon sa teorya, maliban sa kamatayan, edukasyon ang
masasabing “great social equalizer.” Dahil dito, nagiging pantay ang pagkakataon
sa lipunan ng mga mayayama’t mahihirap. May paniniwala rin na sa isang mulat at
edukadong lipunan, edukasyon din ang pinakamahusay na tagapagtaguyod ng
demokrasya. Ngunit
paiba-iba at pabago-bago ang sistema ng edukasyon dito sa Pilipinas mula noong
bago pa man dumating ang mga Kastila, sa kasagsagan ng panlulupig ng mga
Kastila, Amerikano at Hapon hanggang sa ngayon.
Bago ang pagdating ng mga Espanyol ay mayroon
ng edukasyon sa bansa. Ang ating mga ninuno ay may
maipagmamalaking sariling sining at kultura. May paghahabi’t paglililok,
paglikha ng mga alahas na ginto, pagpipinta, paggawa at pagpapanday ng mga
kagamitang pandepensa at pandigma tulad ng pana, kris, tabak, kampilan at mga
panangga. Mayroon ding sariling
literatura sa anyo ng mga epiko tulad ng Biag
ni Lam-ang, Hudhud, Alim at Indararapatra
and Sulayman. Sa panahong ito rin nagkaroon ng unang naitalang alpabetong
Pilipino na kilala natin ngayon bilang alibata.
Ang
edukasyon ay kolektibong responsibilidad ng pamayanan o barangay. Ang mga
magulang at nakatatanda sa barangay ang nangangasiwa sa pagtuturo sa mga bata.
Ang mga kasanayan sa produksiyon tulad ng paghahabi, pangingisda at pangangaso
ay pangunahing binibigyang pansin. Ang mga mandirigma naman ang nangunguna sa
pagtuturo sa sining ng pakikidigma at depensa sa pamayanan. Ang edukasyon ay
tuwirang nagsisilbi sa kagalingan ng buong barangay dahil ito ay nakabatay sa
karanasan ng mamamayan at ekonomikong pangangailangan ng komunidad.
Ginamit ng kolonyalismong Kastila ang espada
at krus upang sakupin at pagharian ang Pilipinas. Ang sinumang lumaban ay
pinapaslang sa pamamagitan ng espada at ang sinumang sumang-ayon ay pinaluluhod
sa krus.
Sa pagpasok ng mga Kolonyalistang Espanyol,
lumaganap ang sistemang pyudal at kolonyal.
Ipinako ang mamamayang Pilipino sa lupa at hinawakan ng mga Kastila at
simbahan ang ekonomiya sa pamamagitan ng pangangamkan ng mga lupain at
pagpapatupad ng sistemang Encomienda. Pangunahing tagapagpalaganap ng kulturang
pyudal at mistisismo ang simbahan. Ang
sinumang hindi sumunod sa utos ng Simbahang Katoliko at tagapangasiwa ng Hari
ng Espanya sa Pilipinas ay tatawaging erehe, pilibustero, at kasusuklaman dahil
sa paniniwalang masusunog ang kaluluwa sa impyerno.
Walang pag-aalinlangang binura at sinunog ng
mga Kastila ang halos lahat ng mga manuskripto at ebidensiya ng edukasyon at
kultura ng mga ninuno natin sa paniniwalang ito raw ay gawa ng diyablo. Kung
hindi dahil sa pagsasalin-salin sa wika ng mga awit, epiko, at alamat, baka
tuluyan na nating nakalimutan ang makulay na nakaraan ng ating lahi.
Pangunahing layon ng edukasyon sa panahon ng
kolonyalismong Kastila ang pagtuturo ng Katolisismo at pagpapailalim ng mga
katutubo sa korona ng Espanya. Ang mga unang paaralan, dala ng mga misyonero,
ay pagsunod sa kautosan ni Charles V noong Hulyo 17, 1550 na nag-takda na ang
lahat ng mga sinakop ng Espanya ay tuturuan ng wikang Español. Subalit malalim
ang ugat ng diskriminasyon ng mga Kastila sa mga indio ,
at sinabing hindi kailanman maaaring matuto ang mga katutubo ng wika nila, at
“mananatiling mga unggoy anupaman ang bihis”.
Pinag-aral sa mga sekondaryong paaralan ang
mga anak ng mga dating namumuno sa mga barangay bilang preparasyon sa magiging
papel nila bilang mga gobernadorcillo at cabeza de barangay. Itinayo ng mga
Heswita ang Colegio de Niños noong
1596 para sa adhikaing ito, subalit nagsara rin ito matapos ang limang taon.
Ang iba’t ibang mga misyonero at kongregasyon ay nagtayo ng mga pamantasan.
Itinatag ng mga Heswita ang Colegio
Maximo de San Ignacio noong 1589 at ito’y naging unibersidad noong
1621.Itinatag din nila ang College of San Ildefonso (1599, ngayo’y University
of San Carlos sa Cebu), College of San Jose (1601), College of the Immaculate
Conception (1817, ngayo’y Ateneo de Manila University). Itinatag naman ng mga
Dominikano ang Colegio de Nuestra Señora
del Santisimo Rosario (1611, ngayo’y Unibersidad ng Santo Tomas) at Seminario de Niños Huerfanos de Pedro y San Pablo (1620, ngayo’y College
of San Juan de Letran).
Minaliit ng mananakop ang kaalamang lokal
samantalang pinalaganap ang konserbatibo at pseudo-siyentipikong kaalaman sa
mga paaralang pinapatakbo ng simbahan.
Patuloy ang pagtuturo ng metapisika kahit lubos nang nauunawaan ang mga
batas ng paggalaw ng mga bagay bagay.
Hindi rin ganap ang pagtututro ng syensya tulad na lang halimbawa ng
ipinakita sa El Filibusterismo ni
Rizal na ginagawang palamuti lamang ang mga kagamitan sa pag-eeksperimento.
Ang cura
paroco ng simbahan ang namimili ng maestro
sa mga eskuwelahan na magtuturo ng alpabeto sa mga bata at pangunahin ang mga
doktrina ng relihiyong Romano Katoliko. Katekismo ang pokus ng edukasyon.
Mekanikal na pinapabasa at pinapamemorya ang mga misteryo ng rosaryo, dasal at
mga ritwal ng simbahan. Laganap ang paggamit ng palmeta bilang pamalo sa mga ayaw at nahihirapang matuto.
Dahil sa Educational Degree of 1863, naging
compulsory ang edukasyong primarya bagama’t may diskriminasyon pa rin sa mga
indio at monopolyo pa rin ng simbahan ang edukasyon sa bansa. Kakaunti pa rin
ang nakakatuntong sa mas mataas na antas ng edukasyon. Eksklusibo para sa mga
paring sekular at gayundin sa mga anak ng mga komersyante at lokal na
panginoong maylupa ang pag-aaral sa mga Katolikong pamantasan sa bansa at sa
Europa. Ang mga ilustradong nakapag-aral
ang nagpasok ng burges liberal na kaisipan sa Pilipinas tulad ng pagsasarili at
nasyonalismo.
Elitista ang edukasyong pinatupad ng mga
Kastila. Ipinagkait ang edukasyon sa mga indio . Ipinako
sa lupa at hindi binigyang pagkakataong makapag-aral ang mayorya ng mga
Pilipino. Ayon kay Jose Rizal, “ang ugat ng kamangmangan at kahirapan sa
Pilipinas ay ang kakulangan ng edukasyon at kaalaman, na isang sakit mula sa
kapanganakan hanggang sa katapusan.” Tinuligsa nya ang mga Kastila at mga
prayle dahil hindi nakakatugon sa pangangailangan ng mga Pilipino ang edukasyon
sapagkat wala man lamang mga libro sa kasaysayan, heograpiya, moralidad ng
Pilipinas na nakabatay sa karanasan nito sa isang sistemang pyudal. Naging
hiwalay ang mag-aaral sa kanyang pinag-aaralan.
Kapuna-punang mapapansin sa sistema ng edukasyon ng
mga Espanyol ay ang pagpapahalaga sa mga lalaki bilang tagapagdala ng karapatan
na makapag-aral sa pormal na eskwelahan. Ngunit hindi naglaon ay naitatag din
ang mga beaterio, isang makarelihiyong institusyon para sa mga babae.
Masasabing hiwalay ang paaralan ng mga lalaki sa babae. Higit sa lahat, isa sa
mga pangkaraniwan na mukha ng sistema ng edukasyon ng mga Espanyol ay
pagbibigay lamang sa mga mamamayan ng karapatang mag-aral. Nabibilang sa mga mapapalad
na taong ito ang principales at ilustrados.
II.
Pagsusuri
Napakahirap
sukatin ng kaalaman ng isang tao lalo na kung napakataas ng
antas ng edukasyon
ang kanyang narating. Dati ay hindi naman uso ang degree o diploma para lamang
masabi na edukado ka, mahalaga lang na maalam ka sa gawaing may kinalaman sa
kasarian mo. Halimbawa na lamang ay ang pagsusulsi, pag-aalaga ng bata,
pagluluto, paglilinis at pamamahala sa loob ng tahanan para sa mga babae
samantalang pangangaso, paghahalaman, paghahanapbuhay at pakikidigma naman ang
gawain ng mga lalaki. May isa ka lamang kaalaman sa mga bagay na iyan ay tiyak
na ikaw ay nakapag-aral, walang grado at pirma ng propesor na kailangan.
Kasabay ng ganitong uri ng edukasyon ay ang pantay pa na pagtingin sa babae at
lalaki sa pamayanang kanilang kinabibilangan.
Nabago ang lahat ng ito nang
dumating ang mga kastila sa bansa. Ipinalaman nila ang espada sa katawan ng
kung sinumang hindi sumang-ayon sa kanilang nais, kamatayan. Noong panahong
iyon, marami sa ating mga ninuno ay nagsilikas mula kapatagan patungong
kabundukan upang hindi sila matunton kaagad ng mga naghahari-hariang mananakop.
Ang ilan naman sa ating mga ninuno ay nanikluhod sa krus at niyakap ang hatid
na maringal kunong edukasyong naglalaman ng turo ng simbahan, ng relihiyon, at
higit sa lahat ng prayle. Madaling napaniwala ng mga prayleng mananakop ang mga
Pilipino noon na naninirahan sa Kabisayaan sapagkat pinalabas nila na ang mga
kultura, alamat, kwentong bayan at epikong naisaling-dila na ng ating mga
ninuno ay katha ng diyablo at hindi kailanman kinalulugdan ng Diyos, sinunog
nila ang mga kagamitang may kinalaman sa pagano at kalikasang sinasamba ng
ating mga ninuno. Sa madaling sabi, ang mga pilipino na nasakop noon ay
madaling nagpagupo sa Kristyanismo sa pag-asang mayroong pagbabago, sa
pananakot na dulot ng mga Kastila at paniniwalang maliligtas sila ng relihiyong
nais isubo sa kanila ng mga relihiyoso.
Uniti-unting nabago ang
istruktura ng pamayanan sa bawat karatig, naging sentralisado ito at dahil sa
kulang pa ang mga paaralan ang simbahan ang tumayo o nagsilbing silid-aralan,
maaaring ang kanilang mga maestro ay mga pari o di kaya ay ang piniling maging
maestro ng cura paroko. Makikitang umiikot lamang sa mga prayle ang pamamahala,
mula sa politika, ekonomiya hanggang sa edukasyon. Masasabing mautak o tuso ang
mga kastila sapagkat matapos palitan ang baybayin o alibata ay ipinakilala nila
kuno ang alpabeto bilang panimula ng pag-aaral, ngunit ang pagpapakabisa at
pagpapabasa ng mga librong may kinalaman sa relihiyong katoliko gaya ng
doktrina kristiyana, ang pagpapamemorya ng dasal, rosaryo at ritwal ang siyang
naging tuon ng pag-aaral.
Ginawa nilang mangmang ang mga indio, hindi itinuturo ang matematika,
siyensya at pilosopiya na siyang higit na kailangan sa mga elitista lamang. Ang
gawing ito ng mga kastila ay nagpapatunay lamang na ayaw nilang matuto ang mga
Pilipino sapagkat natatakot silang maging maalam tayo, maghanap ng kasarinlan o
di kaya ay representasyon at magpumilit na lumaya mula sa kanilang pagmamalupit
at kolonya. Dahil na rin sa korporal na
parusa kaya naman ang mga mag-aaral noon ay higit na namumuo ang takot kaya
napipilitan mag-aral at magbasa, kaunti lamang ang nahilig sa pag-aaral ng
kusa. Ang gawaing ito ng mga prayle ay isang estratehiya upang higit na
talikuran ng mga Pilipino ang pag-aaral, upang talikdan nila ang karunungan na
siya sanang nakapagpalaya sa kanila sa mas maagang panahon. Pinaloob din nila
ang mga indio sa polo y servicio, inalipin at inalipusta upang lalo pang bumaba
ang kanilang nalalaman at hindi na maisipan pang mag-alsa.
Bukod sa patriyarkal ang pagtingin noon
sa pagitan ng kalalakihan at kababaihan, patriyarkal din ang pagtingin
pagdating sa edukasyon. Para sa komersyante lamang ang paaralan na noo’y para
sa lahat ng nagnanais na yumakap, para sa mga ilustrado at pirncipales. Ang
pagiging limitadong ito ng edukasyon noong panahon ng mga kastila ang dahilan
kung bakit marami sa atin ang tamad at puro awa sa Diyos ang inaasahan.
Nabanggit nga ni Rizal sa kanyang sanaysay na
Ang tungkol sa katamaran ng mga Pilipino na ang kakulangan ng
edukasyon at lubusang paghingi ng awa sa Diyos ang hatid ng kamangmangan at
katamaran sapagkat nasanay tayo na maging kuntento na lamang sa kung ano ang
inihahain sa atin, kung ano ang sa tingin natin ay siya lamang abot ng
kakayahan natin, hindi na tayo nagnanais ng mas higit pa.
Narito ang ilang dahilan
kaya ganoon na lamang kababaw o kasabaw ang dulot na edukasyon sa atin ng mga
kastila kahit pa sinasabing ang pangunahing layunin ng edukasyon ay aktibong
partisipasyon ng isang mamamayan sa ugnayang sosyal ng isang komunidad
sapagkat: una, takot ang mga prayleng tayo ay mamulat at makilahok sa gawaing
pangsosyal; pangalawa, nangangamba silang gawin natin tong sandata para sa
pag-usad ng nasyonalismo kung sakaling maging maalam tayo sa mga bagay-bagay
liban sa relihiyong isinusubo nila sa atin;at pangatlo, maaaring magningas ang
pagnanasa ng mga pilipinong magkaroon ng representasyon na siyang magiging
dahilan upang unti-unti silang panawan ng kapangyarihan sa Pilipinas bilang
bansang kanilang kolonya.
Hindi edukasyon ang inihain
sa atin ng mga kastila, kundi relihiyon. Dumaan lamang tayo sa proseso at ayos
ng pag-aaral ngunit ang nilalaman ay hindi kailanman nakapagdulot ng malaking
tulong upang tayo ay matuto at makilala ang tinatawag na matuwid na gawi
sapagkat sa bawat pagkilos natin, ang kagustuhan ng prayla ang sinusunod natin
at hindi ng ipinakikilala nilang Diyos sa atin.
III.
Paglalagom
Sa kabuuan ng inilahad at sinuring usapin ukol sa sistema ng edukasyon
noong panahon ng kastila, lumalabas na ang pormal na paraan lamang ng Edukasyon
at Relihiyon ang naging kapakinabangan nito sa atin bilang mga Pilipino noon
sapagkat bago pa man sila dumating ay may yakap na tayong kultura at panitikan
na kanilang pinilit palitan. Hindi nagkaroon ng pagkakataon na mag-aklas
kaaagad sapagkat ang krus at espada ang naging kapalit ng pagsunod at di pagtalima
sa kanilang kagustuhang maging kolonya
tayo ng kanilang tinatawag na kaharian.
Sa loob ng tatlongdaan at tatlumput tatlong taon, nilamon ang kaisipan
natin ng relihiyon na para sa kanila ay
pundasyon ng edukasyon ng bawat mamamayan sa bansa. Lahat ng mag-aaral noon ay
natutuhang basahin ang doktrina bago natutong bumasa ng iba pang limbag na
libro at diyaryo na sa kalaunan na lamang nailimbag. Ipinakilala sa atin na
wala ng ibang hihigit pa sa kadakilaan ng pag-aaral, pagsunod, pagtalima at
pagsamba sa kanilang Diyos, sa kanilang relihiyon na samakatuwid ay hindi naman
talaga ang nasusulat ang kanilang sinusunod. At dahil wala pang mga maestro at
maestra noong mga naunang panahon ng kanilang pananakop at pagtuturo, mas
malaki ang ginagampanan ng prayle, mas malawak ang sakop nilang kapangyarihan
sapagkat hawak nila hindi lamang pamahalaan at simbahan, maging ang edukasyon
ng bawat isa sa kanilang nasasakupan. Sa madaling sabi, hawak nila ang salapi,
ang pananampalataya na sa katunayan ay pagpapasunod lang naman talaga sa
ipinipilit na matuwid at ang karunungang hindi naman talaga karunungan kundi
patuloy na pagsubo sa kutsara ng kamangmangan at pagpapaniwalang higit silang
dakila at dapat na may alam bukod kaninuman.
Sinabi nga ng ilustradong si Rizal na
“kung walang edukasyon at kalayaan, ang lupa at araw ng lipunan, walang
pagbabagong makakamit. Hindi ito nangangahulugan ng pagbibigay sa isang
katutubo na isang ermitanyo at lahat ng mga karapatang nais niya upang
makahawak siya ng isang araro o kaya’y mailagay siya sa isang pabrika, isang
pagkukunwaring kakatwa at hindi kailangan. Ang ninanais namin ay ang pagtanggal
ng mga hadlang sa kanyang daan na ang edukasyon ay hindi kaila sa kanya sa
takot na kapag nakamit na nito ang katalinuhan ay kumawala siya sa kolonisasyon
o hingin ang mga karapatan na kayang dapat makamit.” Na siya naman
talagang nais ng mga kastila, na maging patuloy tayong mangmang upang hindi
nating maisipang kumawala buhat sa kanila, upang hindi natin hingin ang
karapatang dapat sana ay ating tinatamasa sapagkat ang nais nila ay ang
magkamal ng yaman mula sa buwis na ating ibinabayad sa kanila, mahirapan at
pahirapan ang mga indio na ang tingin
nila ay mababang uri at walang karapatan sa salitang dunong at karapatan.
Walang sinumang mananakop ang magnanais na
magkamit ng pagbabago ang kanyang nasasakupan liban na lamang kung para ito sa
kanyang kapakinabangan gaya ng ginagawa ng mga kastila sa pilipinas.
Nagkakaroon ng pagbabago, nagpapatupad ng iba’t ibang batas at patakaran sa
simbahan, pamahalaan at edukasyon ngunit hindi ito para sa mga Filipino, para
ito sa kapakinabangan ng mga namamahala at namumuno nito. Ginagamit at
kinasasangkapan lamang nila ang kakayahan at kahinaan ng mga Pilipino para sa
kanilang pansariling pangangailangan.
Narito ang ilan sa mga
implikasyon ng sistema ng edukasyon noong panahon ng mga kastila na inilahad sa
isang artikulong aking nabasa.
Una, humahadlang sa reporma ang kamangmangan ng mga mamamayan. Ito ang
dahilan kung bakit higit na tinutulan ni Rizal ang rebolusyon na
pinangungunahan ni Bonifacio sapagkat ayon kay Rizal ang
rebolusyon ay magdudulot ng isang panandaliang tagumpay, wala itong
pangmatagalang bunga kung ang mga mamamayang nagsusulong nito ay hindi handa
para dito. Ang batayan ng isang matagalang repormang rebolusyonaryo ay ang
edukasyon ng madla.
Ikalawa, ang pagkabihag sa edukasyon ng mga
Pilipino ay nagdulot lamang ng kapaitan at hindi nabibigyang silbi. Sapagkat
nakatali tayo sa nais ng mga prayle, sa pamamalakad at kagustuhan ng
pamahalaan, nagiging limitado ang ating pagkilos kung saan napupuno ng takot
ang bawat isa na makagawa ng isa o higit pang pagkakamali na hindi kailanman
nakalulugod sa kanilang mga mata, sa ipinahayag nilang norms sa lipunan na
dapat sundin.
Ikatlo, higit na pagkitid ng
kaisipan ng karamihan - sa pagtuturo na nilimitahan ng mga prayle at namumuno,
at sa pag-ayaw ng ilang mga Pilipino sa mga kaisipang dala ng mga dayuhan. Ikaapat,
naging mga masunuring tagapaglingkod ang mga Pilipino sa mga Kastila sa
kanilang sariling bansa. Ang mga Pilipinong nakaririwasa ay naging malapit sa
mga Espanyol na pati ang kanilang kabuhayan ay inilapat sa uri ng pamumuhay ng
mga Kastila. Maaaring dahil ito sa takot na mawalan ng hanapbuhay at hindi
maprotektahan ng mga namumunong kastila, noon pa man ay uso na ang under d
teybol na tinatawag kaya naman ang mga mangangalakal at higit na may kayang
pilipino ay pinipili na lamang makipagkaibigan at magbigay ng halagang nais na
maging tulong kuno o di kaya ay abuloy sa simbahan na sa katunayan ay diretso
lang din naman sa bulsa at yaman ng mga prayleng may sakop dito. Ang Pilipino noon, kundi alipin ay tuta ng
mga kastila. Ito ang hatid na kamangmangang dulot ng sistema ng edukasyon noon.
Thanks for sharing :)
TumugonBurahinEdukasyon noong panahon ng espanyol
TumugonBurahinSalamat sa masusing pagbabahagi ng impormasyon.
TumugonBurahinano po ba ang bagong itunuro na eduaksyon sa panahon ng kastila??
TumugonBurahinSalamat po♥️
TumugonBurahin